Weksel jest papierem cennym. Ustanawia zobowiązanie bezwarunkowe, niezależne od jakiegokolwiek zdarzenia. Ustala dług pieniężny, ściśle określony co do sumy. Zawiera abstrakcyjną obietnicę zapłaty. Obietnicę jednostronną w której wierzyciel ma jedynie prawa, a nie obowiązki. Jest przeważnie papierem obiegowym na zlecenie. Musi zadość czynić pewnym warunkom formalnym, a przede wszystkim zawierać wzmiankę, iż jest wekslem. Zobowiązuje ‘wekslowo’ wszystkie osoby, które się na nim podpiszą.

A to ci heca – „nieuczciwe” BTE, czyli absurdy polskiego prawa

Dożyliśmy ciekawych czasów – okazało się, że instytucja bankowego tytułu egzekucyjnego jest niezgodna z konstytucją. Ja, jako może nie przeciwnik, ale antagonista banków, mógłbym się z tego cieszyć. Obawiam się jednak, że tak istotna zmiana sytuacji może się negatywnie „odbić czkawką” samym klientom tych byłych organizacji zaufania publicznego.

Na początek warto zwrócić uwagę na charakterystyczne absurdy polskiego prawa. Oto nagle w 2015 roku okazało się, że jakieś przepisy, istniejące od 1998 roku są niezgodne z konstytucją obowiązującą od 1997 roku. Całe pokolenie żyło w permanentnym bezprawiu. Jest to raczej tylko odczucie pozorne – nasza wspaniała konstytucja jest pełna tylu ogólników i sprzeczności, że za niezgodne z konstytucją jest nie to, co jest rzeczywiście wbrew jakimś istotnym zasadom, tylko to, co akurat zostało uznane za sprzeczne z konstytucją na podstawie bardzo mętnych zapisów.

Moje ulubione przykłady miałkości polskiej konstytucji są trzy – po pierwsze odbywająca się kiedyś wbrew niej ekstradycja polskich obywateli, który to proceder musiał spowodować… zmianę konstytucji (bo wiadomo, ze jak coś jest niezgodne z konstytucją, to należy zmienić konstytucję, a nie zaniechać procederu). Po drugie – uznanie się za „demokratyczne państwo prawne” niechybnie prowadzi do nierozwiązywalengo pytania: czy jak większość uzna, że nie stosujemy jakiegoś prawa, to dajemy prym prawu i głos większości ignorujemy, czy dajemy prym większości i ignorujemy prawo. Po trzecie – urzeczywistnianie zasad „sprawiedliwości społecznej” musi oznaczać, że musimy gdzieś gwałcić zasady zwykłej sprawiedliwości.

Zresztą „demokratyczne państwo prawne”, tudzież „sprawiedliwość społeczna” była już wielokrotnie samodzielnym powodem uznania czegoż za niekonstytucyjne, co jak żywo przypomina mi dziecięcą zabawę w pomidora, gdzie na każde pytanie taka właśnie była odpowiedź, pozbawiona jakiegokolwiek sensu, ale jednocześnie jedyna prawidłowa.

Czy mamy zakazać zoofilii?
TAK, bo Polska jest demokratycznym państwem prawnym urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej.
NIE, bo Polska jest demokratycznym państwem prawnym urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej.

Obie argumentacje są równie puste, ale mogą stanowić samodzielną podstawę do uznania czegoś za niezgodne z konstytucją. Mało tego, pustość takiej argumentacji powoduje, że nikt nie pyta się nawet „DLACZEGO?” Po co ten „Miś”? Nikt się nie pyta, bo wiadomo, że nikt tego nie wie.

Tutaj Trybunał uznał, że dwa artykuły prawa bankowego naruszają konstytucyjną zasadę równości. Dalej dochodzimy do kolejnego absurdu – pomimo że przepisy konstytucji stosuje się bezpośrednio, to jednak niezgodne z prawem przepisy nie zostały uchylone od razu – pozostawiono jeszcze ponad rok na obowiązywanie aktualnego stanu prawnego. Każdy sąd rejonowy, który zauważyłby niezgodność przepisu z zapisami konstytucji, mógłby go nie stosować w rozpoznawanej przez siebie sprawie, a jak niezgodność taką zauważy Trybunał – to „opaska na oczy” i dalej – jedziemy przez rok z prawem jawnie niekonstytucyjnym. A jeśli mimo to któryś z niższych sądów wcześniej chciałby skorzystać z prawa stosowania konstytucji, to co?

Powróćmy jednak do naszych baranów.

Jak sobie banki poradzą bez BTE? Przy założeniu, że nie powstaną do tego czasu inne przepisy dające podobne jak BTE efekty jest całkiem możliwe, że instytucje te zamienią BTE na… weksel in blanco. To źle – będzie to zapewne weksel in blanco „goły” – podpisywany do karty kredytowej, do limitu kredytowego w koncie, nie mówiąc już o poważniejszych zobowiązaniach. A weksel taki, w rękach podmiotu nie umiejącego z niego korzystać, jakim niewątpliwie jest bank, i wymuszającym na klientach podpisywanie niebezpiecznych wersji umów, jest poważnym zagrożeniem dla naszych portfeli.

Nie przeceniajmy banków. Są firmami z przerostem ambicji i mniemania o sobie nad faktycznymi umiejętnościami i doświadczeniem. Wyposażyć placówki w plastikowe krzesła potrafi każdy głupi, ale jak przychodzi do czegoś trudniejszego, na przykład jak zrobić inkaso weksla – tutaj blond-prawnik z oddziału może nie wystarczyć. Nie wiem jak wy, ale ja nie mam zamiaru dawać swojego podpisu na czystym blankiecie weksla za samą przyjemność korzystania z usług bankowych. Niesłusznie wystawiony BTE mogę obalać na etapie egzekucji, niesłusznie uzupełniony weksel czasem jest nieobalalny.

Z drugiej strony – może będzie okazja, aby w końcu nauczyć bankowców propedeutyki prawa, przynajmniej wekslowego?

Pułapki na wierzycieli – jak dłużnicy próbują uniknąć odpowiedzialności z weksla

Oto lista najpopularniejszych sztuczek dłużników, którzy chcą wystawić weksel, który w rzeczywistości nie jest wekslem. Bądź ostrożny, jeśli chcesz przyjąć weksel jako zabezpieczenie transakcji, a z wekslami masz mało do czynienia. Każdy z opisanych sytuacji powoduje, że otrzymany dokument nie jest wekslem

Brak bezwarunkowego przyrzeczenia zapłaty

Nieważnym jest weksel własny , któremu brak bezwarunkowego przyrzeczenia zapłaty. Na przykład dokument o zawierający w treści „zapłacę za ten weksel po otrzymaniu dostawy towaru” nie jest wekslem, choćby dostawa towaru faktycznie nastąpiła.

Błędne podanie daty płatności

Weksel może być płatny:
– w oznaczonym dniu (np. 24 października 2010r.)
– za okazaniem lub w pewien czas po okazaniu („za okazaniem zapłacę”, „Tydzień po okazaniu zapłacę”)
– w pewien czas po dacie („20 dni po dacie wystawienia weksla zapłacę za ten weksel…”)
Unieważnia weksel zastosowanie popularnej formuły „zapłacę do dnia…”, użycie słowa „do” nie określa bowiem jednego dnia płatności, a kilka występujących po sobie dni.
Co ważne, w internecie krążą wzory weksli z błędnym określeniem „do dnia… zapłacę”, należy zatem stosować ograniczone zaufanie do niesprawdzonych informacji.

Brak wszystkich elementów weksla, albo ich umieszczenie pod podpisem wystawcy

Znów podam przykład znalezionych w internecie wzorów weksli, gdzie „miejsce płatności” było podane pod podpisem wystawcy, czyli de facto nie znajdowało się na wekslu. Na szczęście nie unieważnia to weksla, bowiem zgodnie z art. 102 prawa wekslowego, za miejsce płatności (w przypadku jego braku) uważa się miejsce wystawienia weksla.
Niezbędne elementy weksla są wyliczone w prawie wekslowym, warto jednak zapamiętać je w inny sposób: poprzez porównanie z treścią wzoru najprostszego weksla:

Zakopane, 7 września 2010r. Dnia 30 września 2010r. zapłacę
za ten weksel na zlecenie Aldony Małolepszej sumę 500zł.
{podpis}

Który zawiera po kolei: miejsce wystawienia, datę wystawienia, datę płatności, bezwarunkowe przyrzeczenie zapłaty wraz ze słowem weksel, oznaczenie remitenta, oznaczenie kwoty i waluty i podpis. Miejscem płatności jest miejscowość wystawienia, ale można określić inną miejscowość.

Wszystkie elementy powinny znajdować się ponad podpisem, zwyczajowo uznaje się, że miejsce płatności może być umieszczone na równi z nim.

Podanie skrótu nazwy miejscowości, albo nazwy nieistniejącej miejscowości

Miejsce wystawienia i miejsce płatności są obowiązkowymi elementami weksla, dlatego podanie nazwy nieistniejącej miejscowości unieważnia weksel.
Przez długie lata przedwojenne, powojenne i III RP uważało się, że podanie skrótu nazwy miejscowości (np. W-wa zamiast Warszawa) również jest nieprawidłowe. Jakkolwiek ostatnimi czasy znalazło się orzeczenie sądu dopuszczające tego typu skróty na wekslu (SN V CK 9/06), przy założeniu, że chodzi o skrót powszechnie znany i dostatecznie identyfikujący daną miejscowość, jednakże dla własnego bezpieczeństwa polecam używanie pełnych i poprawnych nazw miejscowości.

Co ciekawe, niektórzy uważają, że można podać nazwę nieistniejącej miejscowości (Glasner, Thaler – Prawo Wekslowe 1936 „Oznaczoną musi być jedna miejscowość w sposób nie budzący wątpliwości, chociażby była to miejscowość nieistniejąca, nie może być ona oznaczona alternatywnie”).

Jeden weksel in blanco może zabezpieczać kilka umów

Jeśli na zabezpieczenie umowy pomiędzy tobą i twoim kontrahentem, wystawiasz weksel in blanco, ten sam weksel może również zabezpieczać inne łączące was umowy, nawet te, które dopiero zostaną zawarte w przyszłości.

Nie ma potrzeby za każdym razem wystawiać nowego weksla, w sytuacji gdy poprzednio wystawiony jest jeszcze w posiadaniu wierzyciela. Wystarczy zawrzeć dodatkową umowę wekslową, uprawniającą do uzupełnienia weksla na nowych warunkach.

Weksel niezupełny w chwili wystawienia (in blanco), może zostać uzupełniony przez wpisanie jako sumy wekslowej sumy wierzytelności, na zabezpieczenie której został wystawiony. Przy uzupełnieniu weksla nie jest wykluczona możliwość uwzględnienia innych wierzytelności istniejących między stronami, wszakże musi to wynikać z zawartego przez nie porozumienia w przedmiocie uzupełnienia weksla. (SN V CKN 1411/00).

Unikanie niepotrzebnego wystawiania weksli in blanco jest wskazane z uwagi na fakt, że weksel taki może być niebezpieczny, gdy przypadkiem dostanie się w niepowołane ręce. W ogóle wystawianie dokumentów in blanco powinno mieć miejsce tylko wtedy, gdy jako zabezpieczenie nie może użyty odpowiedni weksel zupełny.

Czy można odzyskać opłatę skarbową od niewykorzystanych blankietów wekslowych?

Jeśli z czasów obowiązywania opłaty skarbowej (do 31 grudnia 2006r.) pozostały ci niewykorzystane blankiety wekslowe, być może będziesz mógł odzyskać uiszczony w nich podatek.

BRE Bank, który posiada blankiety wekslowe z opłatą skarbową na sumę około pół miliona złotych, wystąpił do sądu o jej zwrot. W efekcie Naczelny Sąd Administracyjny oddalił ostatecznie skargę kasacyjną w sprawie odmowy stwierdzenia nadpłaty w opłacie skarbowej, uznał jednak za konieczne poinformować resort finansów o nieprawidłowościach i braku rozwiązań prawnych w tym zakresie. Zdaniem Sądu, likwidując opłatę skarbową trzeba było wprowadzić zwrot wydatków na blankiety urzędowe.

Do zagadnienia różnie podeszły dzisiaj nasze dwa dzienniki prawne. „Dziennik Gazeta Prawna” pisze „Budżet odda koszt zakupu weksli – resort finansów będzie musiał określić jak zwrócić bankom opłatę skarbową od blankietów wekslowych niewykorzystanych w związku ze zmianą przepisów w 2007r.”. Rzeczpospolita natomiast odczytała tę sprawę zupełnie inaczej „Nie można odzyskać pieniędzy za niewykorzystane weksle – W sejfie BRE Banku wciąż leżą blankiety urzędowe weksli, w których zawarte jest pół miliona zł opłaty skarbowej. Nie dostanie on jednak zwrotu nadpłaty podatku”

Sygn. akt. II FSK 913/09

W jaki sposób oznaczyć walutę na wekslu?

Oznaczenie waluty, w jakiej weksel ma być płatny, jest obowiązkowym jego elementem, jej brak unieważnia weksel.

Suma pieniężna musi być wyrażona w dowolnej walucie, która jest w obiegu jakiegokolwiek państwa w momencie wystawienia weksla.

weksel w walucie polskiej

W przypadku złotówek, stosuje się najczęściej zapis „zł”, można również użyć innego, powszechnie używanego zapisu, np. „złotych polskich” itp.

Przez pewien czas były wątpliwości, czy można stosować skrót PLN. Jak pamiętam, PLN, czyli „polski nowy złoty” to skrót zastępujący PLZ czyli „polski złoty” z czasów denominacji z 1995r. i od tamtej pory często używany (moim zdaniem  niepotrzebnie, jest bowiem o wiele „brzydszy” od „zł”).

Izabela Heropolitańska w swojej znakomitej książce „Jak poprawnie wypełnić weksel w 416 przykładach” podawała przykład weksla z oznaczeniem PLN jako weksla nieważnego. Według niej PLN to nie oznaczenie waluty, a kod waluty. Wątpliwości rozwiało jednak orzeczenie Sądu Najwyższego z 2008r.:

Nie powoduje nieważności weksla podanie obok cyfry symbolu „PLN”, skoro chodzi o określenie waluty polskiej stosowanej przede wszystkim w praktyce bankowej […] (V CK 9/06 wyrok SN 2008.07.20)

weksel w walucie zagranicznej

Zagraniczna waluta może być wskazana na wekslu w taki sposób, w jaki się ją zwyczajowo podaje, czyli np. euro, (€), dolarów USA, (USD), koron szwedzkich (SEK) itp.

Jeśli dana nazwa waluty jest stosowana w kilku państwach dla różnych walut (np. korony), i jednocześnie weksel ma miejsce płatności w jednym z tych państw, uznaje się, że chodzi o walutę tego państwa. Zatem weksel wystawiony w Norwegii na 100 koron i płatny w Szwecji będzie uznawany za płatny w koronach szwedzkich. Jeśli jednak weksel będzie płatny w Polsce, należy określić dokładnie o jaką walutę chodzi (100 SEK, 100 koron szwedzkich itp.).

Należy uważać przy wystawianiu weksli płatnych w walucie nie obowiązującej w miejscu płatności. Przede wszystkim należy wskazać walutę jednoznacznie. Na przykład dolar występuje w wielu krajach. Dolar amerykański? Czyli jaki? Z USA, czy Kanady? Najlepiej podać międzynarodowe określenie waluty lub dokładny jej opis (dolar USA, USD, dolar kanadyjski, CAD).

Spotyka się opinie, że jeśli waluta na wekslu nie jest jednoznacznie określona (i nie można jej określić na podstawie miejsca płatności), to weksel jest nieważny, z tego powodu polecam wskazywanie waluty weksla w sposób nie budzący wątpliwości.

Klauzula „efektywnie”

Weksel płatny w Polsce wyrażony w walucie zagranicznej może być płatny w złotówkach według aktualnego kursu. Wystawca  może jednak zastrzec, iż zapłata będzie dokonana tylko w określonej  walucie:

Kraków, dnia 6 października 2010r. Dnia 31 października 2010r.
zapłacę za ten weksel na zlecenie Jana Kowalskiego
sumę 1000 USD efektywnie. Płatny w Krakowie.
{podpis}

Zasady płatności weksli wystawionych w walucie nie obowiązującej w miejscu płatności weksla

1. Jeśli weksel posiada klauzulę „efektywnie”, zapłata zawsze zachodzi w walucie wskazanej na wekslu
2. Jeśli weksel nie posiada klauzuli „efektywnie”, zapłata za weksel zachodzi w walucie napisanej na wekslu lub w walucie miejsca płatności weksla – wedle wyboru dłużnika. Jeśli dłużnik pozostaje w zwłoce, czyli płaci po terminie płatności weksla, w przypadku zapłaty w walucie miejsca płatności weksla, posiadacz może wybrać kurs wymiany z dnia będącego terminem płatności weksla, albo z dnia będącego faktycznym dniem zapłaty – w zależności od tego, który kurs jest korzystniejszy dla posiadacza.

Podstawa prawna – prawo wekslowe

Art. 41
Jeżeli weksel wystawiono na walutę, która nie jest walutą miejsca płatności, sumę wekslową można zapłacić w walucie krajowej podług jej wartości w dniu płatności. Jeżeli dłużnik dopuści się zwłoki, posiadacz może żądać zapłaty sumy wekslowej w walucie krajowej według swego wyboru albo podług jej kursu w dniu płatności, albo podług jej kursu w dniu zapłaty.

Wartość waluty zagranicznej oznacza się podług zwyczajów miejsca płatności. Wystawca jednak może zastrzec, że suma, przypadająca do zapłaty, ma być obliczona podług kursu, ustanowionego w wekslu.

Zasad powyższych nie stosuje się do przypadku, gdy wystawca zastrzegł, że zapłata ma być uiszczona w oznaczonej walucie (zastrzeżenie zapłaty rzeczywistej w walucie zagranicznej).

Jeżeli weksel wystawiono na walutę, mającą w kraju wystawienia i w kraju zapłaty tę samą nazwę, lecz inną wartość, domniemywa się, że miano na myśli walutę miejsca płatności.

Czy można indosować weksel in blanco?

Weksel in blanco może być przedmiotem indosu tak samo jak weksel zupełny. Istnieją jednak przesłanki, które opisuję poniżej, na podstawie których można dojść do wniosku, iż lepiej weksel in blanco wypełnić i dopiero później dokonać indosu.

Jeśli kupujesz wypełniony weksel

zazwyczaj jesteś chroniony przez art. 17 prawa wekslowego, zgodnie z którym będziesz mógł skutecznie dochodzić zapłaty od nabywcy, nawet jeśli będzie on miał zarzuty przysługujące poprzedniemu posiadaczowi weksla. Jeśli tylko nabyłeś weksel w dobrej wierze (czyli nie wiedziałeś o tych zarzutach i nie kupiłeś weksla w celu uniemożliwienia ich podnoszenia przez dłużnika), nie powinny one przeszkodzić w otrzymaniu zapłaty.

Indos wypełnionego weksla, który był kiedyś wekslem in blanco

co do zasady uniemożliwia dłużnikowi podnoszenie tych samych zarzutów wobec nowego posiadacza, co wobec remitenta, zakładając dobrą wiarę przy nabyciu weksla przez tego pierwszego. Z tego względu bezpieczniej jest kupować weksle już uzupełnione.

Jeśli weksel zawiera niewłaściwe klauzule, lepiej będzie, jeśli będą pochodzić od remitenta

Teoretycznie sytuacja, kiedy remitent umieszcza na wekslu in blanco niezgodne z umową wekslową klauzule, i weksel taki puszcza w obieg, nie różni się od sytuacji, kiedy remitent da niewłaściwe informacje i nabywca stosownie do tego weksel uzupełni. Jak pisał w 1934r. Mieczysław Honzatko w „Obieg weksla in blanco” Bo różnica między przypadkiem, gdy pozbywca sam umieści klauzule niewłaściwe i weksel pozbędzie, a przypadkiem, gdy da informacje niewłaściwe i nabywca stosownie do tego weksel wypełni jest zbyt drobna, by z niej czynić kwestię zasadniczą, mającą decydować o prawie nabywcy.

W praktyce sądowej i orzeczniczej jest to jednak istotna różnica. Otrzymując już wypełniony weksel, jesteśmy chronieni przed zarzutami dłużnika. Uzupełniając weksel po indosie samemu, orzeczenia sądów nakazują nam zorientować się co do treści porozumienia wekslowego nie tylko u zbywcy weksla, ale nawet u wystawcy.

Jaka jest praktyka orzeczeń w tym zakresie

Odpowiedzialność z podpisu umieszczonego na blankiecie wekslowym jest ograniczona. Podpisany bowiem może bronić się zarzutem, że weksel wypełniono inaczej, aniżeli się zgodził. Zarzut ten traci co prawda podpisany, gdy blankiet po wypełnieniu przeszedł w inne ręce i  nabywca znajduje się w dobrej wierze. Jeżeli jednak w chwili przejęcia weksla był jeszcze niewypełniony i wypełnienia dokonał dopiero nabywca, utrata zarzutu niewłaściwego wypełnienia nie następuje, mimo dobrej wiary nabywcy, i tenże nabywca nie nabywa więcej praw aniżeli jego poprzednik (orzeczenie SN z dnia 10.06.1932r. C. III 1/32)

Posiadacz weksla, który drogą indosu nabył weksel niewypełniony i następnie weksel ten wypełnił w sposób wskazany przez indosanta, nie może się zasłaniać dobrą wiarą wobec zarzutów wystawcy, że weksel wypełniono niezgodnie z jego wolą (orzeczenie SN z dnia 10.07.1931r. C. III 227/31)

Nabywca blankietu wekslowego powinien poinformować się o umowie co do wypełnienia, wypełniając weksel czyni to na własne niebezpieczeństwo (wyrok SA w Poznaniu z 04.07.1930r. 144/29)

Nabywca weksla in blanco, który sam go wypełni, nie może się powoływać na dobrą wiarę, jeżeli przed wypełnieniem weksla nie poinformował się u osób na wekslu podpisanych i u akceptanta [w wekslu własnym: wystawcy – przyp. remitent.pl], jak daleko sięga ich odpowiedzialność (orzeczenie SN z dnia 02.05.1930r. Rw. III 1. 1648/29)

Nabycie weksla in blanco zaopatrzonego w indos, ale nie wypełnionego, nie stwarza indosatariuszowi ułatwień w dochodzeniu praw z weksla i ochrony przewidzianej w art. 16 i 17 prawa wekslowego (wyrok SN z dnia 2002.04.16 V CKN 1107/00)

Otrzymując weksel in blanco, zachowaj szczególną ostrożność

1. Jeśli jest to możliwe, postaraj się, aby weksel został wypełniony (zgodnie z umową) przed dokonaniem indosu

2. Jeśli jednak otrzymujesz weksel in blanco, upewnij się u poprzednika, jak również u wystawcy jaka była treść porozumienia wekslowego.

Kiedy powstaje zobowiązanie wekslowe – teoria kreacyjna i emisyjna

Od kiedy weksel zaczyna być ważnym dokumentem niosącym za sobą zobowiązanie finansowe? Formalnie zaistnienie zobowiązania wekslowego możemy rozpatrywać z punktu widzenia dwóch teorii – kreacyjnej i emisyjnej.

Teoria kreacyjna

zakłada, że zobowiązanie wekslowe zaczyna istnieć w momencie podpisania dokumentu – zobowiązanie wekslowe powstaje przez samo podpisanie weksla, czyli przez jednostronne oświadczenie woli. Oznacza to, że jeśli podpiszemy weksel i włożymy go do szuflady, skąd zostanie ukradziony, albo położymy na oknie, skąd wypadnie na ulicę, weksel taki będzie ważny i uprawniony posiadacz mógłby żądać zapłaty.

Teoria emisyjna

zgodnie z nią nie tylko podpisanie, ale następne wręczenie weksla powoduje dopiero zaciągnięcie zobowiązania wekslowego. Jeśli zatem wystawimy weksel na rzecz pewnej osoby, ale osoba ta wejdzie w posiadanie takiego weksla nie poprzez wręczenie jej przez wystawcę lub inną uprawnioną osobę, nie dojdzie do skutecznego zaistnienia stosunku wekslowego.

Są teorie, są wyjątki

Od każdej teorii są wyjątki, w prawie wekslowym są one dosyć częste.
Wyjątkiem od teorii emisyjnej może być nabycie niewręczonego prawidłowo weksla przez kolejnego indosanta w dobrej wierze (czyli w sytuacji, kiedy nie mógł on przypuszczać, że zobowiązanie wekslowe nie istnieje), wyjątkiem od teorii kreacyjnej może być sytuacja, kiedy pomimo istnienia warunków ważnego zobowiązania, wierzytelność nie przysługuje nabywcy w złej wierze (czyli takiemu, który nabywając weksel, wiedział, albo z łatwością mógł się dowiedzieć, że wystawca nie chciał się skutecznie zobowiązać wekslowo).

Ignacy Roseblüth w swoim komentarzu do prawa wekslowego w 1936r. pisał:

Na gruncie polskiego prawa wekslowego jestem zdania, że słuszność leży pośrodku między teorią kreacyjną a teorią umowy. Z przepisów art. 1, l. 6, że weksel musi zawierać remitenta, z art. 29 o nieważności przyjęcia skreślonego przed zwróceniem wekslu i z art. 16, według którego obok posiadania potrzebny jest do legitymacji formalnej nieprzerwany ciąg indosów, wynika, że w zasadzie do powstania zobowiązania wekslowego nie wystarczy sam podpis wystawcy, lecz potrzebne jest wręczenie wekslu na podstawie porozumienia się odnośnych osób.

Z przepisu jednak art. 16, który daje legitymację formalną posiadaczowi wekslu, o ile wykaże się nieprzerwanym ciągiem indosów, choćby indosów in blanco (art. 16), lub na okaziciela (art. 12), chroniąc przed skargą windykacyjną rzetelnego nabywcę, który przy nabyciu od niewłaściciela wekslu nie dopuścił się rażącego niedbalstwa i dając mu przez to prawo rzeczowe do wekslu, oraz z przepisem art. 10, który chroni nabywcę w dobrej wierze, o ile nie dopuścił się rażącego niedbalstwa przy wekslach, podpisanych in blanco, a później wypełnionych niezgodnie z zawartym porozumieniem – wynika, że wobec rzetelnego nabywcy wekslu, osoba, która weksel podpisała, odpowiada wekslowo, jeżeli nie zapobiegła skutecznie dostaniu się weksla do obrotu bez możności rozpoznania przy należytej staranności, że podpisany na wekslu nie miał zamiaru wekslowo zobowiązać się wobec jego posiadacza.

W myśl tak ujętej konstrukcji odpowiada wobec rzetelnego nabywcy wekslu ten, kto podpisany przez niego weksel in blanco na urzędowym formularzu, po jego wykupieniu schował w biurku, bez odpowiedniego zniszczenia (przedziurkowania itp.), skąd mu go skradziono, po czym po wypełnieniu puszczono w obieg tak, że w końcu znalazł się w ręku rzetelnego nabywcy.

Natomiast nie odpowiada ten, kto w pamiętniku umieścił swój podpis, nad którym dodano tekst wekslowy, bo przy należytej staranności, każdy łatwo rozpozna brak woli do wekslowego zobowiązania się. Toteż źródło zobowiązania wekslowego widzę w zasadzie w umownym wręczeniu podpisanego wekslu, a wobec rzetelnego nabywcy w samym podpisie i braku staranności w kierunku zapobieżenia temu, aby weksel bez umownego wręczenia nie dostał się do obrotu (teoria, którą można nazwać teorią wręczenia lub zawinienia wobec interesów obrotu) – przy czym jednak założeniem zobowiązania jest własnoręczny podpis, tj. pochodzący z ręki tej osoby, której nazwisko znajduje się w podpisie.

Orzeczenie

Weksel in blanco przez samo podpisanie go rodzi prawa i obowiązki wekslowe, przeto ten, kto go podpisał, ma oczywisty interes prawny w tym, aby utracony weksel in blanco został umorzony (O.S.N. z 1/3 1935r. C.I. 2022/34)

Za podrobienie podpisu wystawcy weksla – do 25 lat więzienia

W przeszłości występowały różne opinie na temat tego, jak należy traktować podrobienie podpisu wystawcy na wekslu. Według jednych – jest to tylko przerobienie dokumentu w celu użycia go za autentyczny, (art. 270kk.), inni traktowali go jak środek płatniczy.

Dzięki temu, iż Mateusz R. w 2004r. stanął przed sądem za taki czyn, wątpliwości miały szansę być rozwiane. Sprawa trwała przez kilka lat, i w 2007. Sąd Najwyższy orzekł (IKZP2/07), iż podrobienie podpisu wystawcy to czyn polegający na podrobieniu lub przerobieniu środka płatniczego, tj. czyn z art. 310kk. zagrożony karą pozbawienia wolności aż do 25 lat!

Mając na uwadze, że dolna granica kary wynosi aż 5 lat, mam wrażenie, że kara może być bardzo surowa.

Ale czy tak naprawdę opłaca się podrabiać weksle? O tym pisałem w jednej z kolejnych notek.

Spółka cywilna i weksel

Wystawianie weksli związanych ze spółką cywilną często nastręcza najwięcej wątpliwości. Przede wszystkim dlatego, że spółka cywilna nie ma zdolności wekslowej, co przekłada się na to, że nie może ani wystawić weksla, ani być remitentem. Nie oznacza to jednak, że w przypadku tego typu przedsiębiorstw, stosowanie weksla jest niemożliwe.

Wspólnicy podpisują weksel, wspólnicy odpowiadają z weksla

W praktyce, aby wystawić weksel „przez spółkę cywilną”, należy wymienić wspólników jako wystawców, zaopatrując weksel w podpis każdego z nich. W takim przypadku weksel będzie uznawany za wystawiony przez kilka osób fizycznych, co jest dopuszczalne. Na dokumencie można umieścić informacje, iż wierzytelność jest związana ze spółką cywilną, ale zapis taki może mieć znaczenie co najwyżej dla celów podatkowych lub informacyjnych, bez znaczenia dla samego zobowiązania wekslowego.

Przykład weksla „wystawionego przez spółkę cywilną”:

Kraków, dnia 8 września 2010r. Dnia 31 grudnia 2010r. zapłacimy
za ten weksel na zlecenie Jana Kowalskiego sumę 1000zł. Płatny w Krakowie.
Adam Nowak {podpis} Janina Nowak {podpis} – prowadzący spółkę cywilną Nowak s.c.

Wspólnicy się zmieniają, wierzytelność nie

Jeśli po powstaniu długu spółki cywilnej, dołączy do niej nowy wspólnik, odpowiada on za stare zobowiązania na podstawie art. 864 kc. w związku z art. 55(4) kc. Zasada ta nie ma jednak zastosowania w przypadku zobowiązania wekslowego, w tym bowiem przypadku nie mamy do czynienia ze zobowiązaniem spółki cywilnej, a jedynie zobowiązaniem kilku osób tę spółkę tworzących. Jeżeli chcemy, aby po zmianie składu osobowego spółki cywilnej za dług z weksla odpowiadały nowe osoby, powinny one podpisać ten weksel, na przykład jako współwystawcy, albo poręczyciele.

Weksel na zlecenie spółki cywilnej to weksel na zlecenie jej wspólników

Analogicznie sprawa przedstawia się, jeśli chcemy wystawić weksel na rzecz spółki cywilnej. Jej wspólnicy powinni być wymienieni imiennie jako remitenci:

Przykład weksla „wystawionego na rzecz spółki cywilnej”:

Kraków, dnia 8 września 2010r. Dnia 31 grudnia 2010r. zapłacę
za ten weksel na zlecenie Adama Nowaka, Janiny Nowak (do rozliczenia jako NOWAK s.c.)
sumę 1000zł. Płatny w Krakowie.                                 Jan Kowalski {podpis}

Weksel literalnie wystawiony przez spółkę cywilną jest nadal ważny

Jednak odpowiedzialność z niego ponosi ta osoba, która się „za spółkę” podpisała:

Z tego weksla odpowiada osoba, która złożyła swój podpis:

Kraków, dnia 8 września 2010r. Dnia 31 grudnia 2010r. zapłacę
za ten weksel na zlecenie Jana Kowalskiego sumę 1000zł. Płatny w Krakowie.
spółka cywilna NOWAK {podpis}

Nabycie praw przez spółkę wymaga podania przynajmniej nazwiska remitenta

Oczywiście wówczas remitentem nie będzie „spółka cywilna”, tylko wymienieni z nazwiska wspólnicy. Jeśli jako remitenta wskażemy wyłącznie spółkę cywilną, bez określenia wspólników, weksel będzie nieważny:

Jedynie wskazanie wspólników spółki cywilnej przez wpisanie ich nazwisk mogłoby spowodować nabycie uprawnień przez nich, brak bowiem odrębnej od wspólników osobowości prawnej spółki cywilnej będzie zawsze skutkował związaniem jej wspólników stosunkiem wekslowym. Uczestnikami stosunku wekslowego mogą być zatem jedynie wspólnicy. (wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z 2001-11-27 II CKN 531/99).

Umowę wekslową można umieścić na samym wekslu

Jeśli wystawiłeś weksel in blanco na zlecenie, oznacza to, że jego posiadacz (remitent) może zbyć weksel na drodze indosu. Jednakże wobec nowego posiadacza nie możesz podnosić zarzutów, które przysługiwałyby ci wobec remitenta, chyba że wykażesz, że nowy nabywca działał w złej wierze i – wiedząc o twoich zarzutach lub mogąc się o  nich dowiedzieć – świadomie działał na twoją szkodę.

Zadbaj, aby remitent wystawił ci deklarację wekslową

Dla remitenta, czyli osoby, która otrzyma twój weksel, posiadanie umowy wekslowej nie jest konieczne. Porozumienie takie jest potrzebne wystawcy weksla, to on bowiem będzie mógł na jego podstawie wykazać, ze weksel został wypełniony w inny sposób, niż strony się umówiły. Pozbawione sensu jest zatem wymaganie wierzycieli (np. banków), aby wystawcy weksli podpisywali im jeszcze deklaracje wekslowe. Powinno być odwrotnie – wierzyciele – remitenci – powinni podpisywać zobowiązania, z których będzie wynikało, że prawo do wypełnienia przez nich weksla nie jest nieograniczone. Zobowiązanie takie powinno bezwzględnie być w posiadaniu wystawcy weksla, to on bowiem będzie miał ewentualną potrzebę z niego skorzystać.

Obowiązek udowodnienia , że weksel został wypełniony niezgodnie z zawartą umową, spoczywa na pozwanym.

Orzeczenie SN z 2.05.1930 r., C. II 97/30

Porozumienie wekslowe na wekslu

Samo porozumienie wekslowe może być umieszczone na wekslu, zarówno na jego rewersie, jak i awersie. W przypadku awersu (przedniej strony weksla), opis sposobu uzupełnienia weksla można umieścić pod podpisem, aby nie było wątpliwości, iż samo zobowiązanie weksla jest bezwarunkowe. Nie powoduje nieważności weksla umieszczenie umowy lub wzmianki o niej na rewersie.

Porozumienie wekslowe umieszczone na samym wekslu ma przede wszystkim tę zaletę, iż w przypadku zbycia wierzytelności na drodze indosu, uniemożliwiamy nowemu nabywcy wypełnienie dokumentu niezgodnie z zawartą z remitentem umową i powoływanie się na fakt, że o samym porozumieniu nic nie wiedział.

Nie gorszym zabezpieczeniem jest wyraźne zaznaczenie na blankiecie weksla, iż jest lub był on kiedyś wekslem in blanco i została do niego zawarta odpowiednia umowa, odsyłając jednocześnie do osobnego dokumentu.

Generalnie nie jestem zwolennikiem wystawiania weksli in blanco „na zlecenie”, czyli z możliwością dokonania indosu, jeśli już jednak zachodzi taka konieczność, należy zadbać, aby żaden z przyszłych posiadaczy weksla nie miał wątpliwości, iż jego prawo do uzupełnienia weksla nie jest nieograniczone.

Indos do inkasa

W przeciwieństwie do standardowego indosu, indos do inkasa ma charakter jedynie pełnomocnictwa. Posiadacz weksla może – dokonując indosu do inkasa – upoważnić dowolną osobę lub podmiot do:

– przedstawienia weksla do zapłaty,

– przyjęcia zapłaty za weksel,

– zlecenia sporządzenia protestu z powodu niezapłacenia,

– dochodzenia należności na drodze sądowej, przy czym uznaje się, że indosatariusz (osoba nabywająca weksel na drodze indosu, w tym przypadku pełnomocniczego) może wytoczyć powództwo tylko w imieniu indosanta, czyli osoby od której weksel otrzymała;

przy czym działania te będą dokonywane de facto w imieniu poprzedniego posiadacza weksla. Osobie, która dochodzi należności z weksla na podstawie indosu do inkasa, dłużnik może przedstawiać zarzuty przysługujące mu w stosunku do poprzedniego właściciela weksla. Jak wiadomo, możliwość taka nie zachodzi w przypadku zbycia weksla na drodze standardowego indosu.

Indos pełnomocniczy powinien zawierać wzmiankę „do inkasa„, „per procura” lub inne określenie oznaczające pełnomocnictwo.

Posiadacz takiego weksla może go indosować dalej tylko ze skutkami dalszego pełnomocnictwa.

Przykład indosu pełnomocniczego:

Ustępuję do inkasa na zlecenie Jana Kowalskiego. (podpis)

Jeśli pełnomocnikowi nie udało się odzyskać zapłaty z weksla, powinien przekreślić swój indos i zwrócić weksel poprzedniemu posiadaczowi. Sam fakt jednak zwrotu weksla bez przekreślenia indosu jest wystarczający do zachowania praw z weksla przez poprzedniego posiadacza, zgodnie z poniższym orzeczeniem:

Remitent, który po udzieleniu indosu pełnomocniczego stał się posiadaczem weksla, jest uprawniony do dochodzenia praw z weksla, choćby nie przekreślił swojego indosu. (III CZP 19/07 uchwała SN 2007.04.26)